powrót

Ludzkie historie zawarte w obiektach Marka Wagnera

Anka Leśniak

Na przełomie kwietnia i maja w Galerii Manhattan w Łodzi można było oglądać wystawę Marka Wagnera “Zatrzymani w ruchu” . Artysta głównie tworzy obiekty oraz zajmuje się sztuką instalacji. Prowadzi pracownię rzeźby na Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi. W Manhattanie zaprezentował kilka obiektów oraz video. Odniósł się w nich do historii ludzi, których poznał w szpitalu, na oddziale onkologii, gdzie leczył się w 2002 roku, dotknięty chorobą nowotworową. Projekt “Zatrzymani w ruchu” Marek Wagner realizuje od 2009 roku.

Cykl prac przestrzennych pokazanych na wystawie to “Obiekty szpitalne”. Zawierają rzeczy osobiste, które pacjenci przywożą ze sobą do szpitala. Są to prace zrealizowane na bazie przyrządów medycznych, znajdujących się przy łóżku pacjenta, np. kroplówki. Artysta poprzez zgromadzone przedmioty odtwarza w pewien sposób historie ludzi, których spotykał.

Każdy z nas ze względu na swoje wykształcenie, zawód, zainteresowania czy nawet do pewnego stopnia wiek, obraca się w określonym środowisku. W sali szpitalnej spotykają się ludzie w sposób przypadkowy. Często jedyne, co ich łączy to wspólne doświadczenie choroby. Przedmioty, które przechowują przy swoich łóżkach to oczywiście rzeczy osobiste, pierwszej potrzeby. Zdarza się jednak, jak zwrócił na to uwagę artysta, że oprócz kapci, lusterek, przyborów higienicznych, radia, pacjenci mają ze sobą swoiste “talizmany”, rzeczy które mają dla nich znaczenie symboliczne, kojarzą się z przyjemnymi momentami w ich życiu. Pewien mężczyzna trzymał przy swoim łóżku rakietę tenisową.

Artysta po kilku latach, które zapewne pozwoliły mu zyskać pewien dystans do swoich przeżyć, odtwarza zapamiętane przedmioty, które widział przy łóżkach innych pacjentów. Obiekty umieszcza na wózkach, kojarzących się z wyposażeniem szpitala, zatapia je w blokach półprzeźroczystego tworzywa, jakby próbował zachować je od zniszczenia i zagubienia. W ten sposób z jednej strony stara się zachować pamięć o tych ludziach, których historie zapewne nie zawsze miały dobre zakończenie. Z drugiej strony pokazuje iż ci ludzie, ich przeżycia i historie stały się częścią jego osobistego doświadczenia. W tekście towarzyszącym wystawie artysta zauważa: “świat każdego z nas zredukował do kilku przedmiotów rozstawionych wokół łóżka - piżamy, pantofli, szlafroka (…)“. Ludzie, którzy trafili do szpitala stali się wbrew sobie częścią konkretnej społeczności, w której wymienione wcześniej różnice nie mają żadnego znaczenia. Społeczności, w której po jednej stronie są oni, po drugiej choroba z którą toczą walkę, gdzie wygrana oznacza dalsze życie.

Ludzie dziś żyją bardzo szybko. Mają zamierzenia, zadania do realizacji. Obecny system społeczny stawia człowiekowi wymagania zarówno materialne - dążenie do określonego statusu finansowego, jak i ciągłego dokształcania się, rywalizowania, spełniania ambicji swoich i cudzych. Do tego dochodzą jeszcze marzenia, plany osobiste. Pobyt w szpitalu jest nieplanowany. Wyrywa ludzi z pewnego rytmu, z określonej drogi życiowej. Artysta, rozmawiając ze swoimi sąsiadami z sali szpitalnej, doszedł do wniosku, że większość z tych ludzi została dosłownie zatrzymana w ruchu. Spora część z nich podróżowała w sprawach zawodowych lub dla przyjemności. Tej refleksji dotyczy film pt. “Droga”.

Punktem wyjścia do tego kilkunastominutowego wideo puszczonego w pętli była rejestracja drogi, filmowanej z perspektywy jadącego samochodu. Obraz pokazuje linie wyznaczające sposób organizacji ruchu. Przy sporej szybkości samochodu, za którą nie nadąża z rejestracją ostrego obrazu kamera video, daje to ciekawe efekty wizualne. W ogólnym wrażeniu film wygląda jak abstrakcja geometryczna - dynamicznie zmieniające się obrazy białych linii na ciemnym tle. W tej warstwie nawiązuje do prac malarskich charakterystycznych dla łódzkiej ASP, w których widać dalekie echa konstruktywizmu przeszczepionego na ten grunt przez Władysława Strzemińskiego. Formalizm ten artysta przełamuje jednak na dwa sposoby. Pierwszy to warstwa symboliczna, gdzie przemierzana trasa może kojarzyć się z biegiem ludzkiego życia, drugi to elementy kompozycji filmu. W tworzących abstrakcyjne obrazy kadrach drogi pojawiają się archiwalne zdjęcia artysty, dom, uśmiechnięta kobieta w drzwiach, woda, trawa. Przebiegające przez obraz linie zmieniają także kolor, w pewnym momencie słyszymy również dźwięk sygnału karetki. Ścieżka video nie ma zakończenia. Moment kluczowy usytuowany jest w środku, kiedy droga zamienia się w tunel.

Film został pokazany w dolnej sali wystawy. Na drugim poziomie ustawione zostały obiekty szpitalne. Między piętrami przechodziliśmy obok obiektu, którym artysta wykorzystał kroplówkę. Tu podobnie jak w innych "Obiektach szpitalnych" ważną rolę odgrywa światło. W przypadku tej pracy są to migające pulsacyjnie diody, w innych obiekty zostały oświetlone jak gabloty, w których znajdują się muzealne eksponaty. Co ciekawe, obiekty Marka Wagnera są estetyczne w swojej formie. Korale, pantofle czy lusterka zatopione w przeźroczystych, prostopadłościennych bryłach nabierają monumentalnego charakteru. Z przedmiotów nieistotnych stają się eksponatami. Mogą nasuwać też skojarzenia ze skamieniałymi pozostałościami życia, zatopionymi np.w bursztynach.

Doświadczenie własnej choroby przewija się w pracach twórców o bardzo różnych zainteresowaniach artystycznych. Przebyta ciężka choroba w przypadku Natalii LL odcisnęła wpływ na dalszym przebiegu jej twórczości, o czym artystka napisała w tekście “Przebudzenie”. Katarzyna Kozyra swoje doświadczenie ukazała w cyklu prac pt. „Olimpia”. Hannah Wilke robiła fotografie swojego ciała zmieniającego się pod wpływem choroby. Przytoczone narracje opierają się na wizerunku, ciele poddanym chorobie i zmianach zachodzącym w nim, na tym, co ulotne, na własnych emocjach. Marek Wagner refleksji poddaje to, co pacjenta otacza, to co się nie zmienia, jest pewną stałą w obliczu niepewności własnego losu - najbliższe otoczenie - bliskich ludzi, przedmioty, wspomnienia

Marek Wagner "Zatrzymani w ruchu" Galeria Manhattan, ul. Wigury 15 Łódź, 15.04.-13.05.2011