powrót

Miejsca znaczone

Anna Leśniak

22 kwietnia 2006 Galeria Wschodnia gościła jednego z czołowych polskich performerów - Janusza Bałdygę.

22 kwietnia Wschodnia gościła jednego z czołowych polskich performerów - Janusza Bałdygę. To trzecie wystąpienie artysty w tej galerii (poprzednie miały miejsce w latach 1988 i 1996). Wystawę swoich obiektów i rysunków otworzył kilkuminutowym działaniem. Prezentowane prace to cykl przedmiotów odnoszących się do idei demokracji. Jeden z nich - Demokracja w wersji DEMO, to plastikowy, przeźroczysty obiekt, wywołujący skojarzenia z popkulturą. Słowo DEMO wprowadza dwuznaczność, gdyż kojarzy się przede wszystkim z nowymi mediami i marketingiem, także artystycznym. Tym samym powstaje pytanie jaki wymiar ma ustrój demokratyczny w epoce plastiku, strategii marketingowych i digitalizacji. Demo to wersja próbna, nie zawsze doskonała...
Artysta, który działa od lat 70. miał okazję osobiście doświadczyć przemiany politycznego i gospodarczego przełomu w Polsce, a co za tym idzie zmiany mentalności Polaków. Odniesienie do władzy, hierarchii społecznej, miejsca jednostki w tym układzie to problem pojawiający się w twórczości Bałdygi.
Jego prace są z jednej strony konkretne i materialne - zbudowane z drewnianych kloców, sznurków, taśm, z drugiej na tyle dalekie od formy użytkowej, że wywołują wielość skojarzeń. Artysta przyznaje się do inspiracji konstruktywizmem, ma także za sobą praktykę aktorską w teatrze Akademia Ruchu. W jego realizacjach wyczuwa się napięcie i kierunki działania poszczególnych sił. Uwagę zwracają paradoksalne zestawienia przedmiotów, co widać w pracy Miejsca znaczone. Reprodukcję obrazu Proletariatczycy Feliksa Szczęsnego-Kowarskiego zestawił z wysoką drewnianą konstrukcją, za którą umieszczono krzesło. Nie ma jednak do niego dostępu, gdyż odgrodzone zostało deskami. Praca nawiązuje do deklaratywnych tzw. równych szans w demokratycznym ustroju społecznym.
Innym obiektem, gdzie twórca poddaje krytyce system demokratycznych rządów w stosunku do samej idei demokracji jest drabina, która symbolizuje postęp. Pod nią ukryty został napis. Nie wszystko więc jest jasne, reguły gry zostały zmienione po drodze i jak twierdzi twórca pozornie stabilny mechanizm traci swoją przydatność.
Wystawa otwarta została działaniem. Artysta ustawił w przestrzeni galerii kubek z monetami i butelkę czerwonego wina. Ukazał się publiczności w białej koszuli, z jedną ręką unieruchomioną rękawem przypominającym gips. Stopniowo rozwijał rękaw, chowając w nim obie ręce, uniesione do góry. Zapałką oświetlał wnętrze rękawa, informując widzów o tym, co znalazł w środku. Dla widza ta przestrzeń pozostawała cały czas zakryta. Po związaniu rękawa na supeł wypełnił go bilonem, po czym cisnął nim w przestrzeń galerii.
Następnie siłą własnego oddechu przez plastikową rurkę wyciągał wino z butelki. Ten gest nawiązywał do działania z 1988 roku, jego elementem również było przeciąganie wina w tubie opasującej korpus. Gesty Bałdygi, a także użycie bieli czerwieni oraz światła nabiera rangi symbolu. Widz ma wrażenie, ze bierze udział w swoistym rytuale. Bałdyga w swoich działaniach balansuje między tym co stabilne i niestabilne, poprzez poruszenie jednego, na pozór mało znaczącego elementu może doprowadzić do zawalenia się całej konstrukcji. Charakterystyczne dla działań tego performera jest pojęcie tzw. "punktu krytycznego", momentu, w którym coś musi się zawalić, po którym następuje zmiana, przewartościowanie. Jego postawa jest refleksją na temat relacji społecznych i nieprzewidywalności ludzkiej natury. Bałdygę cechuje dociekliwa postawa wobec rzeczywistości. Artysta nie przyjmuje niczego na słowo, wnikliwie sprawdza czy chwytliwe hasła i slogany mają rzeczywiście jakąś wartość, czy też są tylko zdewaluowaną monetą.

Janusz Bałdyga
Urodzony w 1954 r. w Lublinie.
Studia na Wydziale Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Dyplom w 1979 roku w pracowni prof. Stefana Gierowskiego. Realizuje performances, działania uliczne, instalacje, obiekty, rysunki. Bierze udział w wystawach, sympozjach i manifestacjach artystycznych w kraju i zagranicą.