powrót

JOANNA RAJKOWSKA - Rewolucja 1905

Festiwal Dialogu 4 Kultur

W czasie kilkutygodniowego pobytu w Łodzi Joanna Rajkowska miała możliwość poszukiwania na jej mapie punktów wokół których krzyżują się napięcia decydujące o dzisiejszej tożsamości miasta. Zamiast fizycznie istniejącego miejsca odkryła jednak historyczne wydarzenie. 13-21 września 2008, godz. 11.00 - 18.00, ul. Piotrkowska 44.

Gość specjalny Festiwalu. Artystka instynktownie wyczuwająca miejsca i przez swoje działania pomagająca zrozumieć „gdzie naprawdę jesteśmy”. Laureatka Paszportu Polityki 2007. Jej ingerencje uaktywniają przestrzeń publiczną - stają się źródłem procesów, które z przestrzeni fizycznej przenoszą się w przestrzeń społeczną i przestrzeń kontaktów międzyludzkich. Tak było w przypadku „Pozdrowień z Alei Jerozolimskich”, czyli sztucznej palmy na rondzie de Gaulle'a w Warszawie i oczka wodnego na warszawskim Placu Grzybowskim, czyli „Dotleniacza”. Na pozór całkiem niewinne, dzięki reakcjom ludzi nabierały znaczeń i ujawniały istniejące wokół napięcia. Terenem gry Joanny Rajkowskiej jest miasto, ale równie ważnym obszarem bywa pamięć.

W czasie kilkutygodniowego pobytu w Łodzi Joanna Rajkowska miała możliwość poszukiwania na jej mapie punktów wokół których krzyżują się napięcia decydujące o dzisiejszej tożsamości miasta. Zamiast fizycznie istniejącego miejsca odkryła jednak historyczne wydarzenie. Na tyle skomplikowane politycznie i społecznie, że znajdujące się trochę na marginesie historii. Chodzi o Rewolucję 1905 roku, która mimo że w Łodzi miała bardzo dramatyczny przebieg, z perspektywy współczesności najczęściej bywa tylko odległym, mało wyraźnym wydarzeniem. Wydarzeniem pozbawionym ostrości. Tę ostrość zachowały i potrafią ją na powrót nadać wypadkom sprzed ponad 100 lat archiwalne fotografie ze zbiorów Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi.
Joanna Rajkowska spojrzała na nie jako na możliwość przywrócenia tego fragmentu przeszłości współczesnym mieszkańcom miasta. Postanowiła nie tylko zaprezentować je widzom, ale w oparciu o nie wykonać zdjęcia rekonstruujące sytuacje przedstawione na wybranych fotografiach z lat 1905-8 - w miejscach możliwie najbardziej zbliżonych do tych przedstawionych na zdjęciach, ze scenografiami odtwarzającymi już nie istniejące elementy i z udziałem aktorów.

Czy powtórzenie tego momentu historycznego i zbudowanie przez to jego związku ze współczesnością jest trafnym wyborem? W czasie czytania doniesień prasowych i reportażów z tamtego czasu uderza spotykanie nie tylko z precyzyjnymi opisami tych samych problemów, jakie dzisiaj ma Łódź, ale także z ich diagnozą – nadal aktualną mimo czasu który upłynął od chwili ich napisania, często bardziej przenikliwą niż te powstające dzisiaj.

„Przyczyny, które trzymają Łódź w ciągłym podnieceniu, są następujące. Po pierwsze, walka mieszkańców z przedstawicielami rządu i narodowa walka z rusyfikacją. Po drugie, wewnętrzne walki między samymi mieszkańcami: kapitalistami a robotnikami, robotnikami narodowcami i socjalistami; między samymi socjalistami – esdekami i pepeesowcami; wreszcie należą tu antysemickie wystąpienia narodowców i bandytyzm włóczęgów i nędzarzy. Jeżeli wyobrazić sobie węzeł, jaki powstał ze splątania wszystkich tych prądów, zrozumieć można niezmiernie zawikłane podłoże duchowe życia łódzkiego i przyczyny głębokiej anarchii, jaka panuje w tym mieście”.

Joanna Rajkowska - (ur. 1968) jest laureatką zeszłorocznego Paszportu „Polityki”. Studiowała w Krakowie historię sztuki na UJ oraz malarstwo w ASP, w pracowni prof. Jerzego Nowosielskiego (dyplom w 1993 roku). Odbyła również Semestralny Program Studyjny na uniwersytecie w Nowym Jorku (1994-1995). Mieszka i pracuje w Warszawie. To artystka wszechstronna, posługująca się różnorodnymi mediami: tworzy rzeźby, fotografie, rysunki, obiekty i instalacje. Do jej najbardziej znanych prac powstałych w przestrzeni miejskiej należą Pozdrowienia z Alej Jerozolimskich - sztuczna palma naturalnej wielkości w Alejach Jerozolimskich w Warszawie i Dotleniacz - oczko wodne uwalniające czysty tlen na Placu Grzybowskim w Warszawie. Specjalnie na festiwal Joanna Rajkowska przygotowuje w Łodzi nowy autorski projekt w przestrzeni publicznej, który powstanie podczas jej kilkutygodniowej rezydencji.

kurator: Marta Skłodowska
Partner projektu: Muzeum Sztuki w Łodzi