powrót

Dzieło Robakowskiego w odcinkach

Anna Leśniak

Już odeszły do lamusa muzeum ”Perły z Galerii Wymiany”, także wystawa malarstwa z łódzkich zbiorów, m.in. kolekcji Dariusza i Krzysztofa Bieńkowskich, współpracujących z Robakowskim, oraz pokaz „Ojciec z albumu”. Przed nami jeszcze m. in. „Kultura Zrzuty”, „Obrazy energetyczne” oraz spotkania z osobistościami świata kultury (m. in. Wioletta i Piotr Krajewski – WRO, Andrzej Turowski).

W Muzeum Sztuki trwa seria ekspozycji poświęconych Józefowi Robakowskiemu.
Zmieniające się wystawy, następujące po sobie prezentacje i spotkania ukazują całokształt jego działalności – jako twórcy, kuratora, wykładowcy i inicjatora wydarzeń kulturalnych.

Już odeszły do lamusa muzeum ”Perły z Galerii Wymiany”, także wystawa malarstwa z łódzkich zbiorów, m.in. kolekcji Dariusza i Krzysztofa Bieńkowskich, współpracujących z Robakowskim, oraz pokaz „Ojciec z albumu”. Przed nami jeszcze m. in. „Kultura Zrzuty”, „Obrazy energetyczne” oraz spotkania z organizatorami świata kultury (m. in.. Wioletta i Piotr Krajewski – WRO, Andrzej Turowski).

Wydarzenie, które muzeum określa jako „cykl projekcji, debat, spotkań oraz zmieniającą się permanentnie ekspozycję” zainaugurowane zostało 20 lutego wystawą Józefa Robakowskiego „Pierwsze Gesty”. Dzień nie był przypadkowy, 20 luty to data urodzin artysty, o czym informuje jeden z obiektów na wystawie – zreprodukowany i powiększony do rozmiarów średniej wielkości obrazu dowód osobisty (praca z lat 70).

Według komunikatu muzeum, na wystawie miały się znaleźć prace z lat 1958–1976, czyli pierwsze deklaracje artystyczne Robakowskiego, kiedy jeszcze studiował w Toruniu historię sztuki i muzealnictwo (lata 60.) oraz z okresu Warsztatu Formy Filmowej (lata 70.), który współtworzył w PWSTiTV w Łodzi.

Z przełomu lat 50. i 60. można było zobaczyć wczesne obrazy Robakowskiego, które powstawały na transparentnej folii. Artysta rozlewał na nią kolorowe tusze, następnie wkładał pod powiększalnik i naświetlał na papierze fotograficznym. Już w tych wczesnych pracach widać myślenie o zależnościach pomiędzy dziedzinami sztuki i intermedialność obecną w całej twórczości Robakowskiego. Oprócz fotografii i filmów Robakowski tworzy także obiekty i instalacje, np. kolaż ze zdjęć prezentowany na wystawie Starej Kuźni w 1969 roku i obiekt „Studium cienia” z pocz. lat 70., wykonany poprzez naświetlanie przedmiotu w ciemni na papierze fotograficznym. Po wywołaniu papier staje się czarny a miejsce po cieniu przedmiotu jest białe. Tą pracą Robakowski pokazał różnicę między naszym postrzeganiem rzeczywistości a jej zapisem fotograficznym. Kształt „cienia” i jego proporcje są inne niż proporcje realnego przedmiotu.

W pracach o okresu toruńskiej grupy 0-61 i WFF zaznacza się konceptualne rozumienie sztuki oraz popularny wtedy medializm z analitycznym i naukowym podejściem do problemów artystycznych. 0-61 to grupa fotograficzna, której artyści uprawiali twórczość intermedialną, będącą alternatywą wobec oficjalnych organizacji. Łączyła ich potrzeba poszukiwania nowych rozwiązań formalnych w obszarze fotografii i chęć ucieczki od iluzyjności obrazu. Część członków kontynuowała rozwój twórczy w WFF analizując media foto-filmowe.

Prace z okresu Warsztatu to m. in. dobrze znane „Zapisy mechaniczno-biologiczne”, interaktywny obiekt : „Rolki”, fotografie z cyklu „Moje”, a także film „Po człowieku.” Ten ostatni to kadry ukazujące najpierw podwórko kamienicy następnie poszczególne przedmioty, listy, zapiski dokumenty po zmarłej osobie. Jest to film, który zgodnie z założeniami Warsztatu zrywa z tradycyjnie pojętym kinem dokumentalnym. Na wystawie pokazano również fotografie z akcji wyprzedaży na „pchlim targu” przedmiotów z mieszkania tej osoby.

Wystawę zamyka inna praca z Auto-koncert (2003 – 2004) – 2 monitory z przejeżdżającymi samochodami ustawione na tle okna, na klatce schodowej muzeum.

Warto wspomnieć obiekt – „Autoepitafium – Pan Jeleń”, ze względu na jego krytyczną wymowę. W tekście towarzyszącym tej pracy Robakowski pisze: „Dzisiaj, po trzydziestu prawie latach, pojawia się inne epitafium, tym razem "Pana Jelenia", aby personifikować chęć butnych gestów. Ma ono rozprawić się z mizernym losem współczesnego artysty jako naiwnego błazna, dupodaja i twórcy pięknych idei i rzeczy..." To praca 1995 roku, trzecia z tej serii – pierwsza powstała w latach 70. Praca jak mówi sam twórca sugeruje chęć butnych gestów, koniec pewnych możliwości ale zarazem uporczywie trwającą potencję twórczą, która nie pozwala na odpoczynek, marazm, zmusza do aktywności otwierającej nowe drogi.

Mimo, że praca ta powstała w 1995 roku swoją krytyczną ironiczną i dwuznaczną wymową doskonale wpisuje się w tą ekspozycję (na której jeśli wierzyć muzealnej informacji miały się znaleźć prace z lat wcześniejszych). W obliczu tego, co można było zobaczyć na wystawie praca ta nabiera nowych znaczeń. Artysta mimo ponad 30-letniego poważnego dorobku twórczego i poważnych zasług przemian myśli twórczej nadal jest traktowany jak przysłowiowy jeleń.

Tygodniowa wystawka prac w dwóch salkach muzeum, być może wybranych według jakiegoś klucza, ale nie czytelnego, to za mało aby coś powiedzieć i dowiedzieć się o artyście, którego sztuka zawiera duży ładunek intelektualny, lecz jej geneza jest obca dla twórców wielu twórców najmłodszego pokolenia.

Na wystawie zostały pokazane w sporej części prace znane i widziane przy wielu okazjach. Józef Robakowski w Łodzi miał sporo pokazów swoich filmów, jednak miały one charakter bardziej fragmentaryczny i impresyjny.

Jeśli instytucja taka jak Muzeum Sztuki (z poważną kolekcją sztuki nowoczesnej) w końcu decyduje się wziąć na swoje barki wystawę Józefa Robakowskiego, to ekspozycja powinna mieć pewien ładunek intelektualny i badawczy. To chyba jednak wciąż zbyt duży ciężar dla muzeum - zamiast zorganizować dużą wystawę Robakowskiego, ilustrującą i komentującą poszczególne etapy jego twórczości, robi się kilkudniowe lub jednodniowe wystawki, uniemożliwiając zapoznanie się z dorobkiem twórczym artysty, zamiast go przybliżyć.

Może jednodniowe pokazy lepiej zostawić innym miejscom – domom kultury, teatrom, kinom. Muzeum ma wystarczającą ilość przestrzeni ekspozycyjnej, aby zaaranżować jednocześnie ekspozycję z pracami artysty, projekcje filmowe, kolekcję malarstwa i Galerii Wymiany, a nawet pokazać prace studentów Robakowskiego, tak aby można było obejrzeć wszystko w wybranej kolejności - spokojnie zrobić „zdjęcia pamiątkowe”, wrócić jeszcze raz, zakupić pocztówki wydane przez muzeum i porządny katalog. Z polskimi i zagranicznymi kuratorami i krytykami, zamiast rozwlekających się w czasie spotkań można zorganizować sympozjum naukowe i panel dyskusyjny.

Mam poważną wątpliwość dla kogo został zorganizowany cykl permanentnie zmieniających się ekspozycji? Jeśli ktoś przy tej okazji pierwszy raz zetknął się z twórczością Józefa Robakowskiego, to niewiele się dowiedział o nim z wystawy „Pierwsze gesty” bo brakowało informacji zarówno o genezie twórczości Robakowskiego jak i o poszczególnych pracach. Natomiast jeśli wystawa była adresowana do wąskiego grona krytyków i znajomych ze środowiska artysty to też z niej niewiele wynieśli, oprócz odnowienia dawnych kontaktów.
Miejmy nadzieję, że „idą zmiany” i wkrótce doczekamy się poważnej ekspozycji Józefa Robakowskiego oraz opracowania jego dorobku przez muzeum w mieście, gdzie spędził większość życia.

fotografie 1-10 oraz foto na stronie głównej - Norbert Trzeciak
fotografie 11-17 Anna Leśniak

Zobacz stronę Józefa Robakowskiego




Muzeum Sztuki

Miraże Józefa Robakowskiego

Otwarcie wystawy 20.02.2007 r. godz. 18.00 Muzeum Sztuki w Łodzi, Gmach Główny,ul. Więckowskiego 36, Sale wystaw czasowych.

Poprzez cykl projekcji, debat, spotkań oraz zmieniającą się permanentnie ekspozycję zaprezentowane zostaną zagadnienia związane z rozwojem sztuki nowych mediów. Na wystawie pokazany zostanie wybór prac wynikający z indywidualnych preferencji, jednej z największych osobowości polskiej sztuki współczesnej – Józefa Robakowskiego. W sposób całościowy, aczkolwiek subiektywny, przedstawiona zostanie historia i teraźniejszość polskiego filmu eksperymentalnego, wideo, wideoperformance, sztuki cyfrowej etc. – począwszy od pierwszych awangardowych projektów Stefana i Franciszki Themerson, przez eksperymenty filmowe Andrzeja Pawłowskiego, Borowczyka, Lenicy, Polańskiego, na pracach najmłodszego pokolenia kończąc.

Wystawa składać się będzie z wielu następujących po sobie niewielkich wystaw, głównie ze zbiorów Galerii Wymiany Józefa Robakowskiego (obrazy, rzeźby, fotografie, obiekty fotograficzne, archiwum, biblioteka). Artysta pokaże własną perspektywę sztuki współczesnej w Polsce, zarówno przez prezentacje dzieł, projekcje DVD oraz debaty z udziałem zaproszonych artystów i krytyków. Udział zapowiedzieli Anda Rottenberg, Natalia LL, Igor Krenz, Andrzej Turowski, Jiri Valoch, Zdenka Badovinac. Zobaczymy również fotografie i obiekty fotograficzne
J. Robakowskiego od 1958r., jak: „Dowód osobisty”, „Rolki”, „Krzesło”, „Grzebień”, „Durszlak”, ale także szczególne przykłady malarstwa - Maziarskiej, Pawłowskiego, Krasińskiego, Sosnowskiego. Pojawią się także filmy zrealizowane przez Robakowskiego o innych artystach (Witkacy, Sawicka, Kolekcja Zbigniewa Rytki, Foto-kreacje) oraz zapisy dokumentujące zdarzenia artystyczne z różnych dekad.

Dynamikę kilku tygodni pokazu stworzy spięcie historycznego aspektu (pokazy filmów Waleriana Borowczyka, Jana Lenicy, Andrzeja Pawłowskiego, Romana Polańskiego, Warsztatu Formy Filmowej, Robakowskiego Konstrukcja w procesie) z aktualnością najnowszych dokonań studentów PWSFTviT w Łodzi. Prace wideo zrealizowane w ostatnich latach przez studentów tej uczelni będą najnowszymi spośród wszystkich prezentowanych w ramach wystawy. Pojawią się również filmowe zapisy dokumentalne alternatywnych zjawisk lat 80-tych – Kultury Zrzuty
i Pomarańczowej Alternatywy.

Kuratorzy: Maria Morzuch, Józef Robakowski.

wystawa potrwa do 25.03.2007

Program wystawy

20.02. wernisaż, godz 18.00
21.–25.02. – Multimedialna wystawa Józefa Robakowskiego „Pierwsze gesty” - prace z lat 1958–1976 [czynne w godzinach otwarcia galerii]

21.02. i 23.02., godz. 17.00 – Pokaz filmów Wokół Warsztatu Formy Filmowej. Filmy W. Bruszewskiego, R. Waśki, P. Kwieka, A. Różyckiego, K. Bendkowskiego, G. Królikiewicza, Z. Rybczyńskiego, A. Barańskiego, K. Krauzego, W. Wisznie-wskiego.

22.02., godz. 17.00 „Konstrukcja w procesie” - projekcja filmu, spotkanie z Andą Rottenberg i twórcami „Konstrukcji w procesie”.

27.02.–04.03. – „Niech żyje malarstwo!”, wystawa ze zbiorów łódzkich kolekcji [czynne w godzinach otwarcia galerii].

06.–07.03. – Wystawa Józefa Robakowskiego „Ojciec z albumu” [czynne w godzinach otwarcia galerii].

07.03., godz. 17.00 – „Żywa galeria”, film - jednominutowe autoprezentacje artystów.

08.03., godz. 17.00 – Igor Krenz, spotkanie autorskie.

09.–11.03. – „Perły multimedialnej kolekcji Galerii Wymiany”, wystawa i projekcje [czynne w godzinach otwarcia galerii].

13.–18.03. – „Kultura Zrzuty”, wystawa książek, obiektów, druków ulotnych, projekcje filmów i spotkanie z uczestnikami [w pozostałe dni czynne w godzinach otwarcia galerii].

14.03. i 15.03., godz. 17.00 – Projekcje ze zbiorów Galerii Wymiany: filmy o artystach, min. o Witkacym, Strzemińskim, Kobro, Fangorze, Warpechowskim, Partumie, programy telewizyjne – Sztuka Mediacji Energetycznych, Videoprzestrzenie, Polski „Found Footage”. Polskie filmy eksperymentalne z lat 1957-1962 [w pozostałe dni czynne w godzinach otwarcia galerii].

16.03., godz. 17.00 – „Kino własne” i „Zapisy mechaniczno-biologiczne”, prezentacja J. Robakowskiego.

19.03., godz. 17.00 – Spotkanie ze Zdenką Badovinac, dyrektorką Moderna Galeria, Lublana.

20.-21.03. – „Poezja wizualna” – wystawa międzynarodowa przygotowana przez Jiri Valocha i Józefa Robakowskiego ze zbiorów podarowanych przez artystów w 1978 roku Muzeum Sztuki w Łodzi [czynne w godzinach otwarcia galerii].

20.03., godz. 17.00 – spotkanie z Jiri Valochem.

21.03., godz. 17.00 – spotkanie z Violettą i Piotrem Krajewskimi – prezentacja wydawnictwa „J. Robakowski. Obrazy energetyczne”, „Infermental” - pokaz pierwszego międzynarodowego wideo z lat 80.

22.03., godz. 17.00 – Dzień pamięci Wacława Antczaka – projekcje filmowe, wystawa dokumentacji, deklamacje wierszy, promocja książki „Antek Rozpylacz” wydanej przez Galerię Wymiany.

22.-25.03. – „Obrazy energetyczne - termogramy”, wystawa Józefa Robakowskiego [czynne w godzinach otwarcia galerii].

23.03., godz. 17.00 – „Nowe energie wideo”, pokaz prac studentów łódzkiej Szkoły Filmowej.

24.03., godz. 17.00 – „Uwaga: Światło!”, projekcja filmów i wideo, Wojciech Puś, realizacja „Ogród”.