powrót

Polska na Madagaskarze

Anna Leśniak

Janek Simon - Rok Polski na Madagaskarze, Atlas Sztuki, ul. Piotrkowska 114/116, 13. 10. 2006 - 19.11.2006, wernisaż: godz. 19

„Na piątkowy wernisaż wystawy młodej polskiej sztuki na Madagaskarze przyszło około 20 osób. Przybylo kilku mieszkających tu na stale Polaków, w tym Honorowy Konsul RP dr Zbigniew Kasprzyk, czego prawdę mówiąc się nie spodziewałem. Reakcje były raczej umiarkowanie entuzjastyczne, aczkolwiek za plus musze uznać fakt że druzgocąca krytyka sytuacji w naszym kraju przedstawiona na wystawie nie spotkała się z jakimś wrogim odzewem.”

Taki opis wystawy w Centrum Sztuki i Archeologii w stolicy Madagaskaru można spotkać na blogu Janka Simona, gdzie autor przybliża koncepcję wystawy, a następnie relacjonuje przebieg zdarzeń, które do niej doprowadziły. To projekt konceptualny. Aby zrozumieć istotę prezentacji Simona w Atlasie Sztuki trzeba przypomnieć sobie jakie związki miała Rzeczpospolita z tą wyspą leżącą u wybrzeży Afryki. Otóż kluczem jest tu postać hrabiego Maurycego Beniowskiego, szlachcica pochodzenia austriackiego, do którego przyznają się również -trzy inne narodowości: Słowacy, Węgrzy oraz Polacy. Polski życiorys zaznacza się szczególnie gdy Beniowski zaangażował się w Konfederację Barską, tym samym opowiedział się przeciw Rosji, następnie został zesłany na Syberię, gdzie wywołał bunt. Dzięki niemu przedostał się do Francji i jako jeden wielu Polaków służył królowi Francji i konstytuującej się Ameryce.
W 1773 rząd Francji wysłał go z misją zdobycia nowych krain na wschodzie. Beniowski dopłynął na Madagaskar. W 1776 obwołany został królem wyspy. Próbował wtedy negocjacji z Ameryką, która jednak odrzuciła jego plany wykorzystania wyspy jako bazy w walkach z Anglią. Beniowski wrócił na Węgry. W 1785 przypłynął po raz ostatni na Madagaskar. Opanował francuską faktorię handlową w Zatoce Antongilskiej i wybudował kilka fortów. Zginął w potyczce z Francuzami w 1786 roku.
Madagaskar powraca w Polskiej historii po raz kolejny w okresie międzywojennym, kiedy to zawiązuje się Liga Morska i Kolonialna. Miała ona realizować absurdalny wydawałoby się pomysł pozyskiwania dla Polski kolonii. Wtedy też na fali nacjonalistycznych nastrojów antysemickich pojawił się pomysł przesiedlenia polskich Żydów na Madagaskar.
Obecna konstelacja polityczna wskrzesza widmo tych nacjonalistycznych i populistycznych zachowań, które kuszą Polaków wizjami potężnej Polski, jej przeszłej i zapewne przyszłej imperialnej potęgi, niechybnego mocarstwa, które już zaczynamy budować wspierając Stany Zjednoczone w Iraku. Wiadome media niosą w świat wieści o wiadomej nacji, która wiadomo jak próbuje przejąć kontrolę nad naszym rodzimym krajem.
Projekt Simona w sposób subtelny, lecz przy bliższym spojrzeniu przerażający po raz kolejny przywołuje refleksję, że kto nie pamięta historii skazany jest na jej powtórzenie. Praca Simona nie jest jednak „moralitetem”, to połączenie krajoznawczej wycieczki ze zbieraniem materiałów historycznych, a w efekcie tego projektem quasi-kuratorskim.
Janek Simon zorganizował imprezę, którą szumnie nazwał Rokiem Polskim na Madagaskarze. „Instytucja”, w której zorganizował ekspozycję to mała salka, gdzie zmieściło się zaledwie kilka prac niewielkich rozmiarów. Prezentacja trwała trzy dni. W sumie wystawę zobaczyło ok. 50 osób. W tym również Polacy, którzy mieszkają w Antananarywie – stolicy Madagaskaru. Artysta w swoim działaniu odniósł się krytycznie do oficjalnych imprez, które mają na celu promocję Polski za granicą. Autor wyśmiewa ujmowanie sztuki w ramy oficjalnych, państwowych instytucji i przedsięwzięć cechujących się pozorną „pompą”, gdy w efekcie ich oddźwięk jest niewielki. Spokojne sumienia mają jedynie urzędnicy i rząd - przecież wspierają polską kulturę.
Simon wykazał się przewrotnością także w doborze artystów. Na „polskiej wystawie” nie było ani jednego Polaka – zaprosił do udziału w niej swoich znajomych (Słowaka, Czecha, dwóch Bułgarów i Rumuna), których dobrał przypadkowo, po koleżeńsku, a kluczową sprawą był niewielki rozmiar prac, aby można było łatwo przewieść je na miejsce. Według artysty prace odnoszą się krytycznie do sytuacji w Polsce, widzianej oczyma obcokrajowców. Czy faktycznie tak jest? Zapewne można doszukać się dalekich związków, jak w pracy Human Meat – plakatu, który przedstawia żołnierzy w Iraku i puszki napełnione ludzkim mięsem.
Sama prezentacja w Atlasie Sztuki nie jest efektowna. W projekcie Simona liczy się przede wszystkim kontekst i koncept, a warstwa wizualna jest jedynie przedstawieniem idei. Służą temu relacje historyczne oraz wycinki z archiwalnych polskich gazet obrazujące związki Polski i Madagaskaru, a dokładnie Madagaskaru widzianego oczami Polaków. Można też obejrzeć dokumentację fotograficzną z wystawy oraz odtworzoną salkę wystawienniczą, choć w porównaniu ze zdjęciami wydaje się zbyt sterylna i elegancka. Przestronne, profesjonalnie przygotowane wnętrza Atlasa Sztuki w pewien sposób nadają rangę dziełom w nich prezentowanym. Wystawa Simona jednak trochę w nich ginie. Ale być może tworzy to ciekawą relację między kameralną, spontaniczną prezentacją na wyspie a starannie przygotowaną i opatrzoną tekstami krytycznymi wystawą w Polsce.
W prezentacji Simona w Atlasie Sztuki jest praca, która zwraca szczególną uwagę. To projekcja na środkowym ekranie wideoinstalacji – zapis z przyjęcia zorganizowanego przez polskiego księdza i siostry na Madagaskarze. Osoby przedstawione na ekranie tańczą kręcąc się w kółko. Powtarzalność ruchów „tancerzy” przypomina bardziej taniec chocholi niż radosną zabawę. W kontekście obecnej sytuacji w Polsce scena ta kojarzy się z impasem, kręceniem się w kółko własnej historii, niekoniecznie tej najbardziej chlubnej.

Zobacz blog o projekcie autorstwa Janka Simona
Poczytaj więcej o Janku Simonie

Inni artyści prezentowani na wystawie:

Erik Binder
Krassimir Terziev
Ivan Moudov
Guma Guar
Human meat

Fakty z życia Maurycego Beniowskiego

Atlas Sztuki

Janek Simon - Rok Polski na Madagaskarze

W ostatni piątek, 13 października br., otwarta została kolejna wystawa w ATLASIE Sztuki. Jest nią "Rok Polski na Madagaskarze" Janka Simona.
Dodatkową atrakcją wystawy był grill rumuński autorstwa Vlada Nancy oraz
baranie kiełbaski.
Na otwarcie wystawy przyjechali wszyscy autorzy Roku Polskiego. Oprócz Janka Simona i Vlada Nancy odwiedzili nas Erik Binder ze Słowacji, Krassimir Terziev i Ivan Moudov z Bułgarii oraz Grupa Guma Guar.

W kwietniu br. Janek Simon zorganizował w stolicy Madagaskaru Antananarywie wystawę współczesnej sztuki polskiej. Wystawę wyjątkową z wielu powodów. Wyjątkową, bo pierwszą w tym kraju prezentację kultury polskiej. Wyjątkową, bo nie pokazał na niej żadnej pracy polskiego artysty – zaprezentował prace Vlada Nancy z Rumunii, Ivana Moudova i Krassimira Terzieva z Bułgarii, Erika Bindera ze Słowacji oraz czeskiej grupy Guma Guar.
Pomimo tego, że w Antananarywie nie pokazano prac polskich artystów Janek Simon, poprzez swój przemyślany wybór, stworzył wystawę, która odnosiła się do sytuacji Polski i jej problemów: wzrostu nacjonalizmu po transformacji w 1989 roku, ingerencji Kościoła w sferę polityki, degradacji przestrzeni publicznej, masowej i bezmyślnej konsumpcji, czy też kwestii wojny w Iraku. Ironizując na temat aktualnej polskiej polityki kulturalnej artysta pokazał, że sztuka tworzona poza Polską może odnosić się do polskiej rzeczywistości.
W swoim projekcie Janek Simon zwraca także naszą uwagę na kwestię współczesnego pojęcia narodu i ewolucję jego znaczenia społecznego. W IV RP zagadnienie to nabiera szczególnego, nowego wymiaru, choć sam artysta w niezwykle interesującej rozmowie z Krzysztofem Cichoniem, która została opublikowana w katalogu wystawy (arteon nr 10/2006) zaznacza, że „pomysł z Madagaskarem powstał przed wyborami”.
W Atlasie Sztuki prezentując Rok Polski na Madagaskarze Janka Simona pokazujemy prace artystów z Rumunii, Bułgarii, Słowacji oraz Czech, które złożyły się na wystawę w Antananarywie, dokumentację podróży artysty na Madagaskar i dokumentację zorganizowanej tam wystawy oraz materiały archiwalne związane z polskimi planami kolonizacyjnymi wyspy.
W towarzyszącym wystawie katalogu (arteon nr 10/2006) opublikowano tekst autorstwa dra Łukasza Rondudy zatytułowany Sztuka jest rodzajem polityki prowadzonej innymi środkami oraz tekst dra Łukasza Guzka zatytułowany Madagaskar w walizce oraz wspomniany wcześniej zapis rozmowy dra Krzysztofa Cichonia z artystą.

Janek Simon urodził się w 1977 roku w Krakowie. W latach 1996-2001 studiował psychologię i socjologię na Uniwersytecie Jagiellońskim. W początkowym okresie twórczości zajmował się sztuką mediów. Obecnie tworzy projekty konceptualne. Projekty artysty zabarwione są ironią i humorem. Artysta często wykazuje postawę anarchizującą.
Pomimo młodego wieku Janek Simon uczestniczył w ponad 40 wystawach indywidualnych i zbiorowych w renomowanych galeriach całego świata. Do najważniejszych prezentacji artysta zalicza wystawy w warszawskiej Zachęcie, CSW Zamek Ujazdowski w Warszawie, YerbaBuena Centre for Arts w San Francisco, Kunsthalle Hamburg oraz udział w międzynarodowych biennale sztuki współczesnej w Bukareszcie i Pradze.

www.atlassztuki.pl